Độ bão hòa oxy trong máu là một chỉ số quan trọng liên quan trực tiếp đến sức khỏe của chúng ta. Việc theo dõi và hiểu rõ các chỉ số này là cần thiết, đặc biệt trong bối cảnh đại dịch Covid-19 và các bệnh về hô hấp đang trở nên phổ biến. Bài viết này sẽ giải thích về độ bão hòa oxy trong máu, ý nghĩa của các chỉ số, cách sử dụng máy đo và những điều cần biết để duy trì sức khỏe tốt.
Độ Bão Hòa Oxy Trong Máu Là Gì?
Oxy đóng vai trò thiết yếu trong việc duy trì sự sống của con người. Trong cơ thể, Hemoglobin vận chuyển oxy từ phổi đến các cơ quan khác để duy trì sự sống. Độ bão hòa oxy trong máu, còn được gọi là chỉ số SpO2, phản ánh tỷ lệ phần trăm Hemoglobin (Hb) gắn oxy trên tổng số Hemoglobin trong máu. Một phân tử Hemoglobin có thể liên kết với 4 phân tử O2, và khi tất cả 4 phân tử oxy đã được gắn vào, Hemoglobin được coi là bão hòa oxy. Nếu tất cả Hemoglobin trong máu đều gắn với oxy, chỉ số bão hòa oxy sẽ đạt 100%.
Chỉ số SpO2 được coi là một dấu hiệu sinh tồn của cơ thể, cùng với các chỉ số như huyết áp, mạch, nhiệt độ và nhịp thở. Thiếu oxy máu có thể gây ảnh hưởng tiêu cực đến các cơ quan quan trọng như não, tim, gan và phổi. Vì vậy, theo dõi chỉ số SpO2 thường xuyên là cần thiết để kịp thời can thiệp trong trường hợp có vấn đề về hệ hô hấp.
Ý Nghĩa Của Các Mức Chỉ Số SpO2
Trong điều kiện bình thường, hầu hết các phân tử Hemoglobin (Hb) sẽ gắn với oxy khi chúng đi qua phổi. Ở một người khỏe mạnh thở không khí trên mực nước biển, độ bão hòa oxy động mạch thường đạt từ 95% đến 100%. Các mức độ SpO2 cụ thể có những ý nghĩa sau:
- Chỉ số SpO2 từ 97% đến 99%: Chỉ số cho thấy mức oxy trong máu tốt.
- Chỉ số SpO2 từ 94% đến 96%: Mức oxy trong máu ở mức trung bình và có thể cần cung cấp thêm oxy.
- Chỉ số SpO2 từ 90% đến 93%: Mức oxy trong máu thấp và nên được theo dõi bởi y tá hoặc bác sĩ, hoặc đến bệnh viện gần nhất.
- Chỉ số SpO2 dưới 92% (không thở oxy) hoặc dưới 95% (khi thở oxy): Đây là dấu hiệu của suy hô hấp nghiêm trọng.
- Chỉ số SpO2 dưới 90%: Được xem là một tình trạng cấp cứu y tế.
Ở trẻ sơ sinh, chỉ số SpO2 cũng tương tự người lớn, thường là trên 94%.
Những bệnh nhân có chỉ số SpO2 dưới 93% được đánh giá là thiếu oxy máu và cần thở oxy hoặc thở máy (nếu bệnh nhân không tự thở được). Các bác sĩ sẽ điều chỉnh lượng oxy cho bệnh nhân đến khi chỉ số SpO2 đạt mức ổn định từ 97% đến 100%. Sau đó, mức cung cấp oxy được duy trì cho đến khi bệnh nhân ổn định.
Máy Đo Độ Bão Hòa Oxy Trong Máu
Hiện nay, có nhiều loại máy đo độ bão hòa oxy trong máu với tính năng đa dạng và công nghệ hiện đại, cung cấp nhiều thông tin hơn ngoài chỉ số cơ bản là nhịp mạch (pulse rate) và độ bão hòa oxy trong máu ngoại vi (SpO2).
* Cách sử dụng
Bước 1: Kiểm tra nguồn năng lượng của máy để đảm bảo máy còn đủ pin, nếu cần hãy thay pin mới hoặc sạc pin (tùy loại máy).
Bước 2: Mở kẹp của máy và đặt ngón tay vào khe kẹp sao cho đầu ngón tay chạm tới điểm tận cùng của máy. Tránh sơn móng tay, sử dụng móng tay giả hoặc mỹ phẩm trên ngón tay được đo. Đảm bảo móng tay không quá dài để không che kín bộ phận cảm biến trong khe kẹp.
Bước 3: Nhấn nút nguồn để khởi động máy. Trong quá trình đo, không nên cử động tay. Kết quả đo sẽ xuất hiện trên màn hình sau vài giây.
Bước 4: Kết thúc quá trình đo bằng cách rút ngón tay ra. Máy sẽ tự động tắt sau vài giây.
* Cách đọc các thông số
Chỉ số SpO2 sẽ được hiển thị dưới dạng số gần ký hiệu “SpO2” trên màn hình máy đo. Đơn vị đo lường là phần trăm (%), với phạm vi đo từ 0 đến 100%. Chỉ số SpO2 trong khoảng 94% – 100% được coi là bình thường.
Nhịp mạch được hiển thị dưới dạng số gần ký hiệu hình trái tim hoặc ký hiệu “PR”. Đơn vị đo là lần/phút, với phạm vi đo từ 0 đến 254 lần/phút. Nhịp mạch bình thường đối với người lớn ở trạng thái nghỉ ngơi là trong khoảng 60 – 100 lần/phút.
Ngưỡng giá trị bình thường có thể thay đổi đối với bệnh nhân có tiền sử bệnh hen suyễn, bệnh phổi mạn tính, suy tim hoặc khi đo ở độ cao trên 1500m so với mực nước biển. Kết quả đo có thể không chính xác đối với những người đã sử dụng thuốc cản quang, những người có nồng độ Hemoglobin bất thường, đặc biệt là trường hợp ngộ độc carbon monoxide (CO) và ngộ độc các chất gây methemoglobin, hạ huyết áp, co thắt mạch máu nghiêm trọng, thiếu máu hoặc hạ thân nhiệt.
Theo Bác sĩ Anh Minh, khi đo nồng độ oxy trong máu, người bệnh nên liên hệ với nhân viên y tế nếu nhịp mạch dưới 60 lần/phút hoặc trên 100 lần/phút khi người được đo đang nghỉ ngơi (không áp dụng cho trẻ em, vận động viên, và những người có tiền sử bệnh lý tim mạch, rối loạn nhịp tim).
Nếu chỉ số SpO2 dưới 94% khi người được đo đang thở khí trời hoặc khí phòng, người bệnh cũng nên liên hệ với nhân viên y tế. Lưu ý rằng ngưỡng giá trị này không áp dụng cho những người có tiền sử bệnh hen suyễn, bệnh phổi mạn tính, suy tim, hoặc khi đo ở độ cao trên 1500m so với mực nước biển.
* Những lưu ý khi sử dụng máy đo nồng độ oxy trong máu
Theo bác sĩ Anh Minh, F1 không cần thiết phải sử dụng máy đo độ bão hòa oxy trong máu khi tự theo dõi tại nhà. Nếu xuất hiện các triệu chứng nghi ngờ nhiễm Covid-19 như ho, sốt, đau rát họng, khó thở, cần thông báo ngay cho cán bộ y tế địa phương để được hướng dẫn cụ thể.
Đối với F0 không có triệu chứng, tự cách ly và theo dõi tại nhà theo quy định của Bộ Y tế, có thể sử dụng máy đo độ bão hòa oxy trong máu để theo dõi sức khỏe.
Bệnh nhân Covid-19 có thể gặp tình trạng suy hô hấp và giảm oxy máu nghiêm trọng vào khoảng ngày thứ 7-8 kể từ khi khởi phát bệnh.
Nếu người lớn nhiễm Covid-19 (F0) có chỉ số SpO2 dưới 92%, cần được điều trị oxy liệu pháp và nhập viện để theo dõi tình trạng suy hô hấp.
Mặt khác, nếu chỉ số SpO2 ≥ 92% nhưng người bệnh có các biểu hiện suy hô hấp như khó thở nhiều, thở nhanh hơn 30 lần/phút, hoặc sử dụng các cơ hô hấp phụ, cần nhập viện để tiếp tục theo dõi và điều trị.
Kết Luận
Hiểu rõ về độ bão hòa oxy trong máu và biết cách sử dụng máy đo đúng cách là một phần quan trọng trong việc theo dõi sức khỏe, đặc biệt đối với những người mắc các bệnh về hô hấp hoặc có nguy cơ cao. Hãy theo dõi và kiểm tra chỉ số này thường xuyên để có thể kịp thời nhận biết và xử lý các vấn đề sức khỏe, góp phần duy trì cuộc sống lành mạnh.
